Niebo

Jak wszyscy wiemy, szerokość geograficzną danego miejsca określa wysokość bieguna niebieskiego nad horyzontem. Dziś tuż przy biegunie północnym nieba znajduje się Gwiazda Polarna i odszukanie jej podczas pogodnej nocy nie nastręcza większych trudności. W starożytności jednak Gwiazda Polarna (przez duże G i P) jeszcze nie zasługiwała na swą nazwę. Istnieje bowiem coś takiego jak precesja, która zmienia położenie osi obrotu Ziemi w przestrzeni. Tym samym bieguny niebieskie, będące przedłużeniem osi ziemskiej, w różnych epokach zajmują różne położenia wśród gwiazd. W interesującej nas epoce północny biegun nieba nie leżał w pobliżu żadnej w miarę jasnej gwiazdy. Dlatego też starożytni mieli pewne problemy z określeniem jego położenia wśród gwiazd. Świadczy o tym reprymenda, jakiej udzielił znany już nam Hipparch Eudoksosowi, żyjącemu w pierwszej połowie IV wieku p.n.e. autorowi opisu nieba gwiaździstego. W swych Fenomenach Hipparch napominał: Co do bieguna północnego to Eudoksos się myli, gdyż mówi, że "istnieje pewna gwiazda, która pozostaje zawsze w tym samym miejscu; gwiazda ta jest biegunem świata"; tymczasem w miejscu bieguna nie ma żadnej gwiazdy, lecz tylko pusta przestrzeń; w pobliżu [bieguna] są jednak trzy gwiazdy [ i  Dra, UMi], z którymi tworzy on kwadrat, jak twierdzi również Pytheas z Massalii.

W starożytności nie występowało rozróżnienie pomiędzy astronomią, a astrologią w dzisiejszym rozumieniu tych pojęć. Mikołaj Kopernik we wstępie do swojego epokowego dzieła "O obrotach" pisze o "Nauce, którzy jedni zowią astrologią, inni astronomią, a wielu sposród starożytnych szczytem matematyki". Dopiero pokasowanie w XVIII w. katedr astrologii na uniwersytetach zepchnęło ją do roli gazetowej pseudonauki. Dotąd była uważana raczej za ukoronowanie wszelkiej wiedzy.

Astrologii używano przede wszystkim do prognozowania pogody oraz wyznaczania "szczęśliwych dni". Większe przepowiednie, jeśli były trafne, przynosiły sławę i bogactwo. Nietrafione niejednokrotnie kończyły się stryczkiem. Stąd astrolodzy dbali o to by były dostatecznie niejasne i pozostawiajace większą możliwość interpretacji.

Pierwotnie uważano, że ciała niebieskie reprezentują na niebie władców ziemskich. W pierwszym tysiącleciu przed n.e. ugruntował się pogląd związany z wróżbiarstwem, że indywidualne losy władców mogą być odczytane z położenia ciał niebieskich. Powstał zodiak.

Mezopotamia - tu znajdują się najdawniejsze korzenie astrologii. Sumerowie w 2. tysiącleciu przed n.e., bazując na obserwacjach astronomicznych, stworzyli świątynię schodkową wykorzystując budowlę wieżową zikkurat (zigurat) w Ur (Uruk), której siedem kondygnacji symbolizowało 7 (liczba magiczna) ciał niebieskich, wędrujących na tle tak zwanych gwiazd stałych. Są to: Księżyc, Słońce, Wenus, Merkury, Mars, Jowisz i Saturn. Taka świątynia miała umożliwiać kapłanom kontakt z siłami nadprzyrodzonymi. Gwiazdozbiory zostały wyodrębnione i nazwane, niebo podzielono na trzy sfery, był znany syderalny Księżycowy pas zodiakalny. Wierzono, że ruch ciał niebieskich odbywa się pod wpływem bóstw. Prognozy astrologiczne dotyczyły królów, władców, a więc były związane z losami narodów.

Określenie Chaldejczyk w odniesieniu do Babilończyków stało się synonimem astrologa.

Egipt - od 2778 roku przed n.e. posługiwano się kalendarzem najdokładniejszym w starożytności. Rozpoznano powiązanie spodziewanego przyboru Nilu ze wschodem gwiazdy Syriusz. Wiele prognoz politycznych starano się wyprowadzić z położenia tej gwiazdy. Od Chaldejczyków skomplikowana wiedza astrologiczna dotarła do kapłanów Thota, który był uważany za bóstwo Księżyca. Powstał zodiak egipski.

Ameryka - Aztekowie i Majowie stworzyli 260-dniowy kalendarz księżycowy służący do obliczania terminów świąt religijnych. Rozplanowanie miasta Cuzco wykazuje pewne związki z pasem zodiakalnym.

Chiny - państwie środka - cesarz był czczony jako przedstawiciel nieba. Astrologia chińska stworzyła 28-dniowy kalendarz księżycowy oraz wyodrębniono pas zodiakalny. Chińscy astrologowie obserwowali już przed n.e. kometę Halley'a, a od 28 roku przed n.e. plamy na Słońcu. Powstał zodiak chiński.

Indie - w drugim tysiącleciu przed n.e. teksty Wedy zawierają powiązania obserwacji astronomicznych z systemem filozoficznym i obrzędami religijnymi, w tym również z reinkarnacją. Astrologia była uważana za najwyższy stopień wiedzy.

Europa - około 2000 przed n.e. powszechnie znana potężna budowla megalityczna (kromlech) Stonehenge była prawdopodobnie miejscem kultu, związanym z obserwacjami ciał niebieskich, przede wszystkim Słońca i Księżyca. Powstał zodiak celtycki.

Starożytna Grecja - dopiero Simplikios wprowadził rozróżnienie pomiędzy astrologią (dawniejszą), a astronomią. Grecy przejęli od Babilończyków pojęcie planet, jednak Słońce traktowali jako najważniejsze. Po włączeniu Grecji do cesarstwa rzymskiego astrologia znajduje odbicie w alchemii, gnozie, manicheizmie.

Chrześcijaństwo - opierając się na Biblii potępiało wszelkie wróżbiarstwo, w tym Chaldejczyków i astrologię. Tertullian (Tertullianus) ostrzega przed astrologią.

Jednak w średniowieczu znane były księgi astrologiczne, na przykład rękopis nr 3731 z roku 1431 z kolekcji Harleian - jest to zbiór rękopisów w Muzeum Brytyjskim zgromadzony przez Roberta Harley'a i jego syna Edwarda w początku XVIII wieku.

Renesans i Humanizm powołując się na źródła hellenistyczne przyczynia się do ponownego rozwoju astrologii. Wielcy astronomowie często zajmowali się astrologią (Kopernik, Tycho de Brahe, Galileusz, Johannes Kepler), jednak uważali taką działalność za niegodną astronoma. Aż do pojawienia się romantyzmu astrologia zachowuje swe znaczenie w najwyższych warstwach społecznych.